Γεώργιος Χώτος – George Hotos
Από τα φοιτητικά μου χρόνια ήδη βρισκόμουν σε σύγχυση όταν χρησιμοποιούσα σε ορισμένες βιολογικές προσεγγίσεις τους όρους “χλωρίδα” και “πανίδα”. Η κατάσταση δεν έχει αλλάξει από τότε και το θέμα αυτό ταλαιπωρεί τους βιολόγους και τους μη-βιολόγους αναγνώστες αλλά ουδείς τολμά να το θίξει φοβούμενος (μάλλον) ότι κάτι του διαφεύγει και γι’ αυτό αμφιβάλλει για την χρησιμότητα των όρων αυτών.
Αυτή η κατάσταση πρέπει να αλλάξει. Καιρός να γίνουμε επιστημονικώς ακριβείς.
Και εξηγούμαι παρακάτω:
Εχει καθιερωθεί η αναφορά σε μεγάλα σύνολα οργανισμών ως χλωρίδα και πανίδα. Είτε πρόκειται για τη χέρσο είτε για τον υδάτινο κόσμο, οι δύο αυτοί όροι είναι οι μοναδικοί που διαθέτει το επιστημονικό λεξιλόγιο για να αγκαλιάσει-συμπεριλάβει σύνολα οργανισμών. Η μεν χλωρίδα αναφέρεται σαφώς σε αυτότροφους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς, η δε πανίδα σε ετερότροφους, ζώα. Και το ερώτημα που ανακύπτει και πολλές φορές λόγω της αμηχανίας που προκαλεί αποσιωπάται, είναι το εξής: Οταν πρόκειται για βακτηρίδια, πρώτιστα ή μύκητες τι όρους συνόλων χρησιμοποιούμε; Η απάντηση στο ερώτημα είναι ότι χρησιμοποιούμε επινοήματα του τύπου μικροβιακή χλωρίδα, μυκητιακή πανίδα (ή χλωρίδα, ναι έχει γραφεί και αυτό), φυκοχλωρίδα ή απλά δεν ασχολούμαστε καθόλου με επεξηγήσεις, αλλά αφήνουμε να πλανάται η διαισθητικώς λειτουργούσα κατατακτική αντίληψη και γνώση του αναγνώστη για να καταλάβει τι θέλει να εκφράσει ο συγγραφέας με τον όρο χλωρίδα και πανίδα.
Η κατάσταση αυτή θεωρείται απαράδεκτη, έχει διατηρηθεί με μια ανεξήγητη επιστημονική ανοχή ήδη για πολλά χρόνια και επειδή “εκεί που η λέξη ξαστοχά, τίποτα δεν υπάρχει”, πρέπει να δημιουργηθούν καινούργιοι ακριβείς όροι που θα αναφέρονται σε σαφώς καθορισμένα αναμφισβήτητα σύνολα-κατηγορίες έμβιων όντων.
Ετσι λοιπόν:
Χλωρίδα, αναφέρεται στο Βασίλειο των φυτών μόνο.
Πανίδα, αναφέρεται στο Βασίλειο των ζώων μόνο.
Πρωτιστίδα, προτεινόμενος νέος όρος που αναφέρεται συλλήβδην σε όλα τα πρώτιστα μόνο. Για μεν το υποσύνολο των πρωτοζώων προτείνεται ο νέος όρος Πρωτοζωίδα, για δε το υποσύνολο φύκη ο νέος όρος Ευκαρυοφυκίδα για να τα διαφοροποιεί από τα προκαρυωτικά φύκη κυανοβακτήρια (βλ παρακάτω).
Κυανοφυκίδα, προτεινόμενος νέος όρος που αναφέρεται στα έχοντα χλωροφύλλη φωτοσυνθετικά βακτηρίδια του Βασιλείου των μονήρων.
Εάν υπάρχει ανάγκη να αναφερθούμε στα φύκη εν συνόλω (ευκαρυωτικά φύκη και κυανοβακτήρια) προτείνεται ο όρος: Φυκίδα.
Μυκητίδα, προτεινόμενος νέος όρος που αναφέρεται στους μύκητες μόνο.
Μικροβιόκοσμος, προτεινόμενος νέος όρος που αναφέρεται στα υπόλοιπα εκτός των κυανοβακτηρίων μονήρη, έστω και αν μερικά από αυτά φωτοσυνθέτουν (διαθέτοντας βακτηριοχλωροφύλλη).
Η χρήση των παραπάνω όρων θα δώσει απόλυτη σαφήνεια στο περιεχόμενο των λέξεων που θα χρησιμοποιηθούν καθώς δεν θα μπορούν να παρεισφρήσουν εννοούμενοι οργανισμοί άλλοι πέραν αυτών που οριοθετεί ο συγγραφέας με τη χρησιμοποίηση ενός εκάστου των παραπάνω όρων.
Με τη χρήση των παραπάνω όρων απαλλάσσεται ο εκάστοτε συγγραφέας από την ασάφεια που συνοδεύει τη χρησιμοποίηση (μη υπαρχουσών άλλων) σύνθετων εκφράσεων όπως π.χ. η “μικροσκοπική υδρόβια πανίδα” όταν θέλει να συμπεριλάβει εκπροσώπους ετερογενών αθροισμάτων π.χ. τροχόζωα, καρκινοειδή και πρωτόζωα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα μεν τροχόζωα και καρκινοειδή είναι πολυκύτταροι ετερότροφοι οργανισμοί ανήκοντα στο βασίλειο των ζώων, ενώ τα πρωτόζωα μονοκύτταροι ανήκοντα στο βασίλειο των πρωτίστων. Ο αναγνώστης πιθανότατα δεν θα καταλάβει την πρόθεση του συγγραφέα οπότε έχουμε αστοχία περιγραφής. Αν λοιπόν αντί για “μικροσκοπική υδρόβια πανίδα” χρησιμοποιήσει τη φράση “μικροσκοπική υδρόβια πανίδα και πρωτοζωίδα” θα είναι απόλυτα ακριβής. Εάν τώρα αντί για πρωτόζωα εννοούσε πρώτιστα γενικώς δηλαδή ετερότροφα πρωτόζωα και φωτοσυνθετικά φύκη τότε θα μπορούσε να πει “μικροσκοπική υδρόβια πανίδα και πρωτιστίδα”. Κάποιος που ασχολείται με τα φύκη αντί να πει “χλωρίδα” θα πει “φυκίδα” ή “ευκαρυοφυκίδα” ή/και “κυανοφυκίδα” διασαφηνίζοντας πλήρως το σημαινόμενο επειδή ακριβώς το σημαίνον έχει ξεκάθαρο νόημα, συγκριτικά με το “χλωρίδα” το οποίο κυριολεκτικά έχει δημιουργήσει αδικαιολόγητες συγχύσεις ιδιαίτερα στον υδάτινο κόσμο. Τα “φύκια” ποσειδονία και κυμοδόχη είναι φυτά βυθισμένα στο νερό και δεν ανήκουν στα φύκη. Αρα τα ορίζει η λέξη χλωρίδα. Τα μακροφύκη Ulva, Acetabularia κ.ά. τα ορίζει η λέξη ευκαρυοφυκίδα. Με αυτούς τους όρους όλα μπαίνουν στη θέση τους.