Ας στοχαστούμε πάνω στη θεμελιώδη πορεία της σκέψης περί των βασικών δραστηριοτήτων και πολιτικής που στηρίζουν τον πολιτισμό. Η γεωργία αποτελεί το σημείο εκκίνησης της ύπαρξής του. Παράλληλα εξίσου καθοριστικά και οι άλλες δραστηριότητες που παράγουν και μεταμορφώνουν τις πρώτες ύλες σε κατασκευάσματα. Ολες αυτές οι δραστηριότητες απαιτούν μυική εργασία η οποία γίνεται τόσο αποτελεσματικότερη όσο καλύτερα καθοδηγείται από τη γνώση και το σχεδιασμό της νοητικής σύλληψης του αντικειμένου που «πλάθεται». Η οικονομία που αναπτύσσεται από τις συναλλαγές των ανθρώπων για τα παραπάνω προϊόντα δημιουργεί τον πλούτο που εμπλέκεται σε όλες τις άλλες εκφάνσεις του πολιτισμού.
Επί της ουσίας, πάνω σ’ αυτόν τον πλούτο (ή αξία) είτε σε πρωτογενές επίπεδο, είτε σε εξικνούμενα από αυτό, στηρίζεται όλο το ιδεολογικό οικοδόμημα των κρατικών οντοτήτων με τα πολιτικά τους συστήματα.
Μετά την εξαφάνιση του φεουδαρχισμού και με συνισταμένη κυρίως τη δημοκρατία (πραγματική ή προσχηματική), τα κυρίαρχα πολιτικο-οικονομικά συστήματα που δοκιμάζονται στον κόσμο είναι ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ και ο ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ. Και τα τρία σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό έχουν δοκιμαστεί (ή τουλάχιστον έτσι νομίζουμε) με επιτυχία ή και με παταγώδη αποτυχία ακόμη.
Επειδή όμως ενώ και τα τρία αποσκοπούν στην οικονομική οργάνωση της κοινωνίας, τα δύο, ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός έχουν ξεφύγει από τα οικονομικά τους όρια και καθοδηγούν μεγάλες μάζες σε ιδεολογικές επιδιώξεις άρσης των οικονομικών (και όχι μόνο) αδικιών τις οποίες κατά τις διακηρύξεις τους επιφέρει ο καπιταλισμός.
Πέρα λοιπόν από τα όποια παρεπόμενα των οικονομικών θεωριών τους, επειδή ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός έχουν δημιουργήσει και άλλες επιδιώξεις για την αναμόρφωση των κοινωνιών προς το καλύτερο (κατά δήλωσή τους), αξίζει να ορίσουμε επακριβώς τον πυρήνα της ιδεολογίας της κάθε μιας από αυτές αλλά και του καπιταλισμού. Ετσι σε εντελώς αδρές γραμμές και γενικεύσεις έχουμε:
——-Στον καπιταλισμό τα μέσα παραγωγής, τα αγαθά και η παραγόμενη αξία τους βρίσκονται στην ιδιοκτησία ατόμων. Σκοπός είναι ο πλουτισμός.
——–Στο σοσιαλισμό τα μέσα παραγωγής, τα αγαθά και η παραγόμενη αξία τους ανήκουν στο κράτος που φροντίζει για την ίση διαμοίραση της αξίας στους πολίτες του.
——–Στον κομμουνισμό διά της κατάργησης της εξουσίας του κράτους όλα τα παραπάνω ανήκουν στην κοινότητα των πολιτών που διαμοιράζει ισομερώς την αξία τους στον καθένα.
Εχει όμως υπάρξει ποτέ κομμουνισμός ή νομίζουμε ότι υπάρχει επειδή το δηλώνουν κάποιοι; Στην πραγματική ζωή ίσως τα κιμπούτζ του Ισραήλ να αποτελούν τη μοναδική πιστή εκδοχή του.
Γιώργος Χώτος, Μάιος 2024