Η σκηνή στο ζαχαροπλαστείο του Ρίου όπου ψωνίζω τα παγωτίνια μου (τις θερμίδες τους τις καίω στη θάλασσα). Η είσοδος της όμορφης 30άρας επιδεικτικά σεμνή αλλά κραυγάζοντας σιωπηλά «κοιτάξτε με, είμαι διαφορετική, καλύτερη». Γιατί αυτό; Επειδή η νεαρή Ελληνίδα φορούσε ισλαμική μαντήλα (ακριβό μοντέλο), τη μακριά ισλαμική καφέ φούστα (επίσης ακριβό μοντέλο) και στις ακάλυπτες καρπο-παλάμες της αστραποβολούσαν χρυσά και διαμαντένια δαχτυλίδια και βραχιόλια. Παρήγγειλε, ψώνισε, πλήρωσε, έφυγε και μπήκε σε ένα θηριώδες SUV Audi something (δεν πρόσεξα) γυαλισμένο στην πένα. Είχα μείνει «ψαρωμένος» να παρακολουθώ το δρώμενο με συναισθήματα ποικίλα συνοψιζόμενα ως θλίψη.
Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Erving Goffman (1922-1982) ασχολήθηκε με τις κοινωνικές συμπεριφορές και συνοπτικά μας είπε ότι «οι άνθρωποι ρυθμίζουν τις συμπεριφορές τους με τρόπο τέτοιο που να προκαλεί επιθυμητές εντυπώσεις στους άλλους», αυτό δηλαδή που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως «διαχείριση εντυπώσεων». Αν το δούμε λίγο πιο αναλυτικά σημαίνει ότι η κοινωνική ζωή δομείται στην καθημερινότητά της από μια σειρά ενεργειών που κάλλιστα μπορούν να οριστούν ως τελετουργικές. Το πως χαιρετάμε ή επικοινωνούμε νευματικώς, έως το πως μιλάμε και κυρίως, εδώ προσοχή, πως προβάλουμε τον εαυτό μας. Αυτές οι λίγο πολύ ομοιόμορφες μικρές τελετουργίες είναι ουσιαστικές για την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη εκ πρώτης, αλλά συνάμα προσδίδουν και την αίσθηση της ταυτότητας στα άτομα που τις εκδηλώνουν.
Υπό αυτή την έννοια, η επίδειξη της παραδοσιακής ισλαμικής ενδυμασίας (σε άντρες και γυναίκες) από τους μουσουλμάνους στη δυτική επικράτεια, συνιστά μια εκδήλωση της μουσουλμανικής ταυτότητας. Δεν τους ενδιαφέρει να το αποφύγουν, αλλά αντίθετα το επιδιώκουν, η σημειολογική βαρύτητα της ενδυμασίας τους να προκαλεί, να αμφισβητεί και να προσβάλλει τη δυτική πολιτισμική παράδοση, από τον ενδυματολογικό κώδικα (το λιγότερο), έως την ισότητα των φύλων (το βαρύτερο και περισσότερο). Ξεκάθαρα αποτελεί μια καλυμμένα επιθετική και αναθεωρητική πράξη προς το δημόσιο χώρο στον οποίο έχουμε μάθει να κινούμαστε. Ας σταματήσω εδώ.
Γιώργος Χώτος, Μάιος 2024