Σε μια πολιτισμένη κοινωνία (αλλά και σε μια πρωτόγονη ακόμα) το καθημερινό “τελετουργικό” επικοινωνίας των ανθρώπων έχει διαμορφώσει και καθιερώσει ποικίλους όσους τρόπους κωδικοποιημένης συμπεριφοράς. Αλλοι από αυτούς καθορίζονται από το επαγγελματικό περιβάλλον (π.χ. υπηρεσιακές συμπεριφορές) και άλλοι (οι περισσότεροι) από την κοινωνική εθιμοτυπία. Σε αυτούς τους τελευταίους ανήκει και ο απλός χαιρετισμός μεταξύ ανθρώπων. Οσο απλό και αν φαίνεται εκ πρώτης, ο συνήθης χαιρετισμός έχει κανόνες και κώδικες που σκοπό έχουν να δημιουργούν μια υποτυπώδη έστω κοινωνικότητα, ψυχολογική ασφάλεια και υποδόριο αίσθημα ευεξίας. Για φανταστείτε πως θα ήταν η καθημερινότητα χωρίς χαιρετισμό. Γρυλλίσματα και μουγκανίσματα θα συνόδευαν την συνάντηση των ανθρώπων. Ομως όπως προανέφερα και στον χαιρετισμό υπάρχουν κανόνες. Κανόνες που έχουν καθιερωθεί από το πολιτισμικό καθεστώς που παγιώθηκε σε μια χώρα. Τα τελευταία χρόνια (έτσι τουλάχιστον όπως το προσλαμβάνω εγώ) επικρατεί μια αναρχία στους χαιρετισμούς αποτέλεσμα του ψυχολογικού κομφουζίου που ο έντονος τεχνικός πολιτισμός επέφερε στους ανθρώπους.
Και θα γίνω αμέσως πιο πρακτικός. Πρώτα απ’ όλα τι κάνω εγώ για να είμαι εντάξει με την πρωτοβουλία μου να διορθώσω κάποια κακώς κείμενα στο πεδίο αυτό. Οταν συναντώ κάποιον του απευθύνομαι με: “καλημέρα Ντίνο, καλησπέρα Μυρτώ“, ή: “καλημέρα σας κύριε Αϊδινίου..” και τα παρόμοια. Αν θέλω να προσθέσω κάτι περισσότερο για να ξεφύγουμε από την αμηχανία της μετέπειτα σιωπής μπορώ να προσθέσω (και δόξα τω Θεώ υπάρχουν πολλές τέτοιες ευκαιρίες), “καλή εβδομάδα, καλό μήνα, καλό μάθημα, και τα συναφή“. Αποφεύγω να πω το καθιερωμένο “τι κάνετε, τι κάνεις;” γιατί απλούστατα το θεωρώ το πιο υποκριτικό πρόσθετο και επιπλέον ο/η απέναντί μου μπορεί να μην είναι καθόλου καλά. Αν όμως είμαι σίγουρος ότι είναι σε καλή κατάσταση μπορώ να προσθέσω και το “εύχομαι να σας βρίσκω καλά“. Και αυτό νομίζω αρκεί, δεν χρειάζονται περισσότερα. Αναφέρομαι όπως θα έχετε καταλάβει σε τυπικούς χαιρετισμούς μεταξύ κυριών και κυρίων κάθε επαγγελματικής και ηλικιακής κατάστασης. Μεταξύ φίλων και “κολλητών” δεν θα αναφερθώ διότι δεν με απασχολεί, ας χαιρετιούνται όπως θέλουν.
Ετσι λοιπόν και για να γυρίσω στο επαγγελματικό περιβάλλον, για παράδειγμα στο ΤΕΙ μας, έχω βιώσει ποικίλες τραγελαφικές καταστάσεις δείγμα αμηχανίας, κόμπλεξ και γιατί όχι ας το πω και έτσι, ελλείμματος καλών τρόπων από τα μέλη της κοινότητάς μας (φοιτητές, διοικητικούς και καθηγητές). Με έχουν χαιρετήσει και με χαιρετούν με τις παρακάτω αστείες και απαράδεκτες εκφράσεις.
-Τι κάνεις; -Τι κάνουμε; -Καλά είμαστε; -Ολα καλά; -Καλά είσαι; -Καλά; -Πως τα πας; -Good morning, – Buojorno, -Τι μου κάνεις; –Πως πάει; -Τι γίνεται; (αυτό ειδικά έχει πολύ πέραση και με διαλύει), -Τι νέα; Καταλαβαίνετε μετά από όλα αυτά τι εννοώ και επίσης καταλαβαίνετε ότι υπάρχουν και άλλες τέτοιες εκφράσεις (ανεξάντλητη η κοινοτοπία). Θεωρώ ότι η εκστόμιση των παραπάνω ενέχει υποτιμητικότητα και γιατί όχι επιθετικότητα. Αυτός που σε χαιρετά έτσι δείχνει (χωρίς να το καταλαβαίνει ο ανόητος) ότι θέλει να σε μειώσει, να σου εκφράσει τη δυσαρέσκειά του, το κόμπλεξ του και δεν ξέρω και εγώ τι άλλο. Θα μου πεις τώρα, αν έτσι αισθάνεται (και δικαίωμά του να αισθάνεται) τι να κάνει; να το συγκρατήσει; Βεβαίως να το συγκρατήσει. Ας απευθύνει ένα τυπικό ευγενικό χαιρετισμό σαν κι’ αυτούς που χρησιμοποιώ (και προανέφερα) και ας αποστρέψει κατόπιν το πρόσωπό του.
Εκεί όμως που η κατάσταση γίνεται κωμικοτραγική είναι όταν τις παραπάνω εκφράσεις τις χρησιμοποιούν οι φοιτητές προς τους καθηγητές. Και γίνεται ακόμα πιο φρικώδες όταν χρησιμοποιούν ενικό. Αλλά τα παιδιά δικαιολογούνται έχουν ακόμα δρόμο να διανύσουν στη ζωή και θα μάθουν. Μέχρι τότε θα έχουν τη συγκατάβασή μου και με ένα χαμόγελο θα τους αντιχαιρετώ με το: “πολύ καλά ευχαριστώ“. Το τελευταίο είναι αυτό που μου ήλθε στο μυαλό από την πρόσφατη συνάντησή μου φέτος το Σεπτέμβριο με ένα φοιτητή μου που μόλις με είδε μου απευθύνθηκε με την έκφραση-χαιρετισμό: “καλημέρα, τι κάνουμε καλά περάσαμε;”
Γιώργος Χώτος, Σεπτέμβριος 2017